مکانیسم ماشه، بندی در توافق هسته‌ای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است که به اعضای توافق این امکان را می‌دهد در صورت ادعای نقض تعهدات از سوی ایران، همه تحریم‌های پیشین شورای امنیت را به‌صورت خودکار بازگردانند. فعال شدن این مکانیسم، عملاً به معنای بازگشت کامل فشارهای بین‌المللی در ابعاد اقتصادی، سیاسی و امنیتی است.

در گام نخست، تحریم‌های تسلیحاتی دوباره برقرار می‌شوند. این امر باعث می‌شود ایران از خرید یا فروش قانونی سلاح و تجهیزات دفاعی محروم شود و قراردادهای نظامی موجود لغو گردد. در نتیجه، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته دفاعی کاهش یافته و توان بازدارندگی به مرور تضعیف می‌شود.

در عرصه اقتصادی، بازگشت تحریم‌ها صادرات نفت را به‌شدت محدود می‌کند و خریداران را از ادامه همکاری بازمی‌دارد. با کاهش درآمدهای ارزی، دولت با کسری بودجه سنگین مواجه می‌شود. همزمان، ارتباط بانکی بین‌المللی و استفاده از سیستم‌هایی مانند سوئیفت دوباره مسدود شده و نقل‌وانتقال پول تقریباً غیرممکن می‌شود.

این محدودیت‌ها صنایع کلیدی مانند پتروشیمی، فولاد، خودروسازی و هواپیمایی را دچار بحران می‌کند. واردات قطعات و تجهیزات با مانع روبه‌رو شده، خطوط تولید متوقف یا کند می‌شوند و بیکاری افزایش می‌یابد. پیامد این رکود، جهش تورمی و فشار بیشتر بر معیشت مردم خواهد بود.

از نظر سیاسی، ایران دوباره به وضعیت انزوای کامل بازمی‌گردد. کشورهایی که پس از برجام همکاری خود را گسترش داده بودند، ناچار به قطع یا محدود کردن روابط خواهند شد. این انزوا، زمینه را برای فشارهای بیشتر و اجماع بین‌المللی علیه ایران فراهم می‌کند.

در بعد امنیتی، هرچند فعال شدن مکانیسم ماشه به خودی خود مجوز اقدام نظامی نیست، اما می‌تواند شرایطی ایجاد کند که برخی کشورها به بهانه حفظ امنیت بین‌المللی، اقدامات محدود یا هدفمند نظامی را مطرح کنند.

در مجموع، فعال شدن مکانیسم ماشه یک شوک چندوجهی است که می‌تواند همزمان اقتصاد را فلج، روابط سیاسی را محدود و امنیت کشور را در معرض خطر قرار دهد؛ وضعیتی که مدیریت آن نیازمند آمادگی و دیپلماسی فعال خواهد بود.

در این مقاله، به‌صورت بی‌طرفانه و بر اساس مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، به بررسی مکانیسم ماشه و تأثیرات آن بر جمهوری اسلامی ایران پرداخته شد.  این قطعنامه در تاریخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ میلادی به تصویب رسید و چارچوبی حقوقی برای توافق هسته‌ای جامع (برجام) بین ایران و گروه ۱+۵ فراهم آورد.  مفاد این قطعنامه، به‌ویژه بند ۳۶، مکانیزم ماشه را معرفی می‌کند که در صورت عدم پایبندی ایران به تعهداتش، امکان بازگشت خودکار تحریم‌های قبلی را فراهم می‌آورد.

برای دیدن منبع این مقاله اینجا کلیک کنید.