راکفلر

جان دی. راکفلر یکی از چهره‌های تأثیرگذار و جنجالی تاریخ اقتصادی آمریکا بود؛ مردی که با تأسیس شرکت استاندارد اویل، صنعت نفت را متحول کرد و به نخستین میلیاردر تاریخ این کشور تبدیل شد. او در سال ۱۸۳۹ در ایالت نیویورک متولد شد و از همان کودکی تحت تأثیر تربیت سخت‌گیرانه مادر و رفتار غیرقابل پیش‌بینی پدر، به نظم مالی و صرفه‌جویی علاقه‌مند شد.

 

ورود راکفلر به تجارت با حسابداری آغاز شد و در دهه ۱۸۶۰ به صنعت نفت روی آورد. شرکت استاندارد اویل که در سال ۱۸۷۰ تأسیس شد، با سیاست‌های تهاجمی و مذاکره‌های هوشمندانه، به سرعت رشد کرد و تا اوایل قرن بیستم بیش از ۹۰ درصد بازار نفت آمریکا را در اختیار داشت. این سلطه اقتصادی، راکفلر را به نماد سرمایه‌داری مدرن تبدیل کرد، اما هم‌زمان انتقادهای شدیدی را نیز به همراه داشت. در نهایت، دولت آمریکا در سال ۱۹۱۱ این شرکت را به چند واحد کوچک‌تر تجزیه کرد.

 

راکفلر علاوه بر فعالیت‌های اقتصادی، در حوزه آموزش و خیریه نیز نقش پررنگی ایفا کرد. او هیئت آموزش عمومی را بنیان گذاشت و بودجه‌های کلانی برای توسعه مدارس و دانشگاه‌ها اختصاص داد. با این حال، مدل آموزشی مورد حمایت راکفلر با انتقادهایی مواجه شد. منتقدان معتقد بودند این مدارس بیشتر برای تربیت نیروی کار مطیع طراحی شده‌اند تا پرورش خلاقیت و تفکر انتقادی. نظم خشک، ساختار کارخانه‌مانند و تأکید بر اطاعت، از جمله ویژگی‌هایی بود که به این سیستم نسبت داده می‌شد.

 

راکفلر در سال ۱۹۳۷ درگذشت، اما میراث او همچنان محل بحث است. او از یک‌سو به‌عنوان نماد موفقیت اقتصادی و نبوغ مدیریتی شناخته می‌شود، و از سوی دیگر، به‌دلیل تأثیرات بلندمدت بر ساختار آموزشی و رقابت اقتصادی، مورد نقد قرار دارد. نام راکفلر هنوز هم در مباحث مربوط به سرمایه‌داری، آموزش و عدالت اجتماعی حضوری پررنگ دارد.